Społeczna odpowiedzialność biznesu – sprzeczności, nadużycie etyczne, znaczenie idei
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2016.0952.0403Słowa kluczowe:
CSR, etyka biznesu, kapitalizm kantowski, teoria interesariuszy, Robert E. Freeman, Milton Friedman, Immanuel Kant, imperatyw kategorycznyAbstrakt
W artykule stawiam tezę, że CSR nie jest pozytywną ideą zmierzającą ku lepszej przyszłości, zrównoważonemu rozwojowi i sustainable economy, lecz narzędziem walki o prawo do kierowania korporacją, upolitycznieniem gospodarki oraz kamuflażem dla działań niemających na celu wzniosłych ideałów etycznych, lecz zysk finansowy. Przedstawiam argumenty na rzecz tezy, że CSR – rozumiany jako ideologia wykorzystywana przez zarządy korporacji – przyczynił się do kryzysu ładu korporacyjnego. Stało się tak dlatego, że CSR jako strategia czy model zarządzania ukształtował określone relacje pomiędzy właścicielami a akcjonariuszami, które przyczyniły się do słabości nadzoru właścicielskiego. Tekst przeciwstawia się zbyt łatwej idealizacji idei CSR, nadużyciom etycznym (m.in. pokusie nadużycia i zjawisku bailoutu) oraz niespójności teoretycznej w ramach tzw. kapitalizmu kantowskiego. Analizowane przykłady uwypuklają fakt nieponoszenia przez kadry kierownicze odpowiedzialności za nadużycia i błędy, co – warto podkreślić – jest sprzeczne z hasłem społecznej odpowiedzialności biznesu. Deficyt idei CSR został zasygnalizowany przez skonfrontowanie modelu kapitalizmu kantowskiego – czyli teorii interesariuszy Roberta E. Freemana – z modelem kapitalizmu własnościowego Miltona Friedmana.
Pobrania
Bibliografia
Albareda L., Lozano J.M., Ysa T. [2007], Public Policies on Corporate Social Responsibility: The Role of Governments in Europe, „Journal of Business Ethics”, nr 74. DOI: https://doi.org/10.1007/s10551-007-9514-1
Albareda L. i in. [2008], The Changing Role of Governments in Corporate Social Responsibility: Drivers and Responses, „Business Ethics: A European Review”, vol. 17, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8608.2008.00539.x
Albert M. [1994], Kapitalizm kontra kapitalizm, Signum, Kraków.
Bastiat F. [2003], Co widać i czego nie widać, Dextra, Lublin–Rzeszów.
Boatright J. [2009], From Hired Hands to Co-owners: Compensation, Team-production and the Role of CEO, „Business Ethics Quarterly”, vol. 19, nr 4. DOI: https://doi.org/10.5840/beq200919429
Brejning J. [2012], Corporate Social Responsibility and the Welfare State. The Historical and Contemporary Role of CSR in the Mixed Economy of Welfare, University of Bristol, Ashgate.
Carroll A.B. [1983], Corporate Social Responsibility: Will Industry Respond to Cut-backs in Social Program Funding?, Vital Speeches of the Day, nr 49.
Carroll A.B. [1994], Social Issues in Management Research: Experts’ Views, Analysis and Commentary, „Business & Society”, vol. 33, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1177/000765039403300102
Carroll A.B. [1999], Corporate Social Responsibility. Evolution of a Definitional Construct, „Business & Society”, vol. 38, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1177/000765039903800303
Chancellor E. [2001], Historia spekulacji finansowych, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
Charan R., Freeman R.E. [1980], Planning for the Business Environment of the 1980s, „Journal of Business Strategy”, vol. 1, nr 2. DOI: https://doi.org/10.1108/eb038895
Cho Ch.H. i in. [2015], Organized Hypocrisy. Organizational Façades, and Sustainability Reporting, „Accounting, Organizations and Society”, vol. 40, January. DOI: https://doi.org/10.1016/j.aos.2014.12.003
la Cour A., Kromann J. [2011], Euphemisms and Hypocrisy in Corporate Philanthropy, „Business Ethics: A European Review”, vol. 20, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8608.2011.01627.x
Domańska E. [1986], Kapitalizm menedżerski, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Evan W.M., Freeman R.E. [1999], Teoria nowoczesnej korporacji oparta na koncepcji „udziałowców zewnętrznych”: kapitalizm kantowski [w:] Wprowadzenie do etyki biznesu, red. G.D. Chryssides, J.H. Kaler, PWN, Warszawa.
Firmy będą musiały raportować odpowiedzialność społeczną [2016], „Forbes”, http://csr.forbes.pl/obowiazki-raportowania-csr,artykuly,186749,1,1.html (dostęp: 6.06.2016).
Frederick W.C. [1987], Theories of Corporate Social Performance [w:] Business and Society: Dimensions of Conflict and Cooperation, red. S.P. Sethi, C. Falbe, Lexington Books.
Freeman R.E. [1983], Managing the Strategic Challenges in Telecommunications, „Columbia Journal of World Business”, vol. 18, nr 1.
Freeman R.E. [1984], Strategic Management: A Stakeholder Appproach, Pitman, Boston.
Freeman R.E., Harrison J.S., Cavalcanti Sá de Abreu M. [2015], Stakeholder Theory as an Ethical Approach to Effective Management: Applying the Theory to Multiple Contexts, „Revista Brasileira de Gestão de Negócios. Review of Business Management”, vol. 17, nr 55.
Freeman R.E., McVea J. [2016], A Stakeholder Approach to Strategic Management, http://papers.ssrn.com/paper.taf?abstract_id=263511 (dostęp: 6.06.2016).
Freeman R.E., Wicks A.C., Gilbert D.R. [1994], A Feminist Reinterpretation of the Stakeholder Concept, „Business Ethics Quarterly”, vol. 4, nr 4. DOI: https://doi.org/10.5840/10.2307/3857345
Friedman J. [2016], Milton Friedman Was Wrong about Corporate Social Responsibility, http://www.huffingtonpost.com/john-friedman/milton-friedman-was-wrong_b_3417866.html (dostęp: 6.06.2016).
Friedman M. [1997], Tyrania status quo, Panta, Sosnowiec.
Friedman M. [1999], Społeczna odpowiedzialność biznesu to zwiększanie zysków [w:] Wprowadzenie do etyki biznesu, red. G.D. Chryssides, J.H. Kaler, PWN, Warszawa.
Gadomski W. [2015], Teraz prezesi PiS, czyli ważna lojalność, http://wyborcza.biz/biznes/ 1,100897,19309510,teraz-prezesi-pis-czyli-wazna-lojalnosc.html#ixzz3tlU0bHog (dostęp: 10.12.2015).
Gruszecki T. [2002], Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa.
Guczalska K. [2014a], Amartya Sen i ekonomia feministyczna, „Prakseologia”, nr 156.
Guczalska K. [2014b], CSR i Milton Friedman. Opowieść wigilijna i zły kapitalista, „Principia”, nr 59–60.
Hall P.A., Soskice D. [2001], An Introduction to Varieties of Capitalism [w:] Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage, red. P.A. Hall, D. Soskice, Oxford University Press.
Hendry J. [2001], Missing the Target: Normative Stakeholder Theory and the Corporate Governance Debate, „Business Ethics Quarterly” vol. 12, nr 1.
Holcombe R.G. [2014], http://mises.pl/wp-content/uploads/2014/01/Holcombe_Kapitalizm-kumoterski.pdf (dostęp: 5.12.2015).
Jensen M.C. [2001], Value Maximization, Stakeholder Theory, and the Corporate Objective Function, http://www.chinadinghui.com/doc/306.pdf.
Jones C., Parker M., ten Bos R. [2005], For Business Ethics, Routledge, London–New York.
Kant I. [2001], Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, Antyk, Kęty.
Kant I. [2005], Idea powszechnej historii w aspekcie kosmopolitycznym, przeł. M. Żelazny, Antyk, Kęty.
Kant I. [2006], Metafizyczne podstawy nauki prawa, przeł. W. Galewicz, Antyk, Kęty.
Key S. [1999], Toward a New Theory of the Firm: a Critique of Stakeholder „Theory”, „Management Decision”, vol. 37, nr 4. DOI: https://doi.org/10.1108/00251749910269366
Kirkpatrick G. [2009], The Corporate Governance Lessons from the Financial Crisis, „Financial Market Trends”, vol. 1.
Klimczak B. [2012], Fuzje i przejęcia – analiza etyczna [w:] Biznes, etyka, odpowiedzialność, red. W. Gasparski, PWN, Warszawa.
Kowalik T. [2009], www.polskatransformacja.pl, Muza, Warszawa.
Marens R., Wicks A.C. [1999], Getting Real: Stakeholder Theory, Managerial Practice, and the General Irrelevance of Fiduciary Duties Owed to Shareholders, „Business Ethics Quarterly”, vol. 9, nr 2. DOI: https://doi.org/10.2307/3857475
Mises L. [2007], Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa.
Moon J. [2002], Corporate Social Responsibility: An Overview [w:] The International Directory of Corporate Philanthropy, red. C. Hartley, Europa Publications, London–New York.
Nowak M. [2015], Koncepcja etyki pomiaru osiągnięć w kontekście teorii interesariuszy, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 245.
Phillips R., Freeman R.E., Wicks A.C. [2003], What Stakeholder Theory Is Not, „Business Ethics Quarterly” vol. 13, nr 4. DOI: https://doi.org/10.5840/beq200313434
Stanny D. [2010], CSR a obecny kryzys finansowy [w:] Moralny wymiar kryzysu ekonomicznego, red. J. Filek, Fundacja Biblioteki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Stanny D. [2015], Teoria interesariuszy wczesnego Freemana – nie tylko etyka, Fundacja Biblioteki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, http://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/teoria-interesariuszy-wczesnego-freemana-nie-tylko-etyka/ (dostęp: 5.12.2015).
Sternberg E. [1997], The Defects of Stakeholder Theory, „Corporate Governance: An International Review”, vol. 5, nr 1. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8683.00034
Sternberg E. [1998], Czysty biznes. Etyka biznesu w działaniu, PWN, Warszawa.
Stone C.D. [1997], Dlaczego spółki nie miałyby ponosić odpowiedzialności wobec społeczeństwa? [w:] Etyka biznesu, L.V. Ryan, J. Sójka, W drodze, Poznań.
Sundaram A.K., Inkpen A.C. [2004a], The Corporate Objective Revisited, „Organization Science”, vol. 15, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.1040.0068
Sundaram A.K., Inkpen A.C. [2004b], Stakeholder Theory and „The Corporate Objective Revisited”: A Reply, „Organization Science”, vol. 15, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.1040.0067
Szymaniec P. [2009], Problematyka własności w filozofii prawa Immanuela Kanta [w:] Własność – idea, instytucje, ochrona, Wrocław.
Tapek K. [2016], Corporate Social Responsibility w kontekście imperatywu kategorycznego Kanta, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, vol. 19, nr 1. DOI: https://doi.org/10.18778/1899-2226.19.1.01
Visser W. [2005], Revisiting Carroll’s CSR Pyramid: An African Perspective [w:] Corporate Citizenship in a Development Perspective, red. E.R. Pedersen, M. Huniche, Copenhagen Business School Press, Copenhagen.
What Does Business Think about Corporate Social Responsibility? [2005], http://www.cpf.sk/files/files/VV%20what%20does%20businnes%20think%20about%20CSR.pdf (dostęp: 5.12.2015).
Wicks A.C., Gilbert D.R., Freeman R.E. [1994], A Feminist Reinterpretation of Stakeholder Concept, „Business Ethics Quarterly”, vol. 4, nr 4. DOI: https://doi.org/10.2307/3857345
Żelazna-Blicharz A. [2013], Społeczna odpowiedzialność w procesie gospodarowania a zrównoważona produkcja i konsumpcja, Politechnika Lubelska, Lublin.
