Dwa oblicza emancypacji podmiotu
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2016.0952.0401Słowa kluczowe:
kontyngencja człowieka, emancypacja podmiotu, struktura egzystencjalno-ontologiczna, struktura popędowaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest dwuznaczności zjawiska emancypacji ludzkiego podmiotu, która to dwuznaczność jest jednym z wymiarów kontyngencji człowieka. Poprzez dwuznaczność rozumie się tu dwa rozbieżne i sprzeczne ze sobą sposoby bycia, które emancypacja podmiotu może ewokować: z jednej strony sposób bycia polegający na twórczym samoprzewyższeniu, z drugiej na pozbawionym twórczego pierwiastka utrwalaniu siebie. Punktem wyjścia analiz jest przywołanie dwu ujęć tej dwuznaczności: 1) zarysowanego przez Taylora rozdźwięku pomiędzy romantyczną ideą autentyczności a współczesną samorealizacją oraz 2) różnicy pomiędzy nadczłowiekiem i ostatnim człowiekiem w myśli Nietzschego. W artykule przedstawione zostały przyczyny tej dwuznaczności w ujęciu egzystencjalno-ontologicznym (Heidegger) i psychoanalitycznym (Freud). Zarówno popędowa, jak i egzystencjalno-ontologiczna struktura ludzkiego podmiotu przesądza o nie w pełni przewidywalnym (a więc kontyngentnym) kierunku jego samorozwoju, który niezależnie od woli podmiotu może pójść w dwie zasadniczo odmienne strony.
Pobrania
Bibliografia
Arystoteles [1996], Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska [w:] tenże, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa.
Freud S. [2005] Poza zasadą przyjemności, przeł. J. Prokopiuk, PWN, Warszawa.
Heidegger M. [1994], Bycie i czas, przeł. B. Baran, PWN, Warszawa.
Nietzsche F. [1999], To rzekł Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, PIW, Warszawa.
Ortega y Gasset J. [2002], Bunt mas, przeł. P. Niklewicz, Muza, Warszawa.
Taylor Ch. [2002], Etyka autentyczności, przeł. A. Pawelec, Znak, Kraków.
